Η έκθεση Critical Archives III: Identities διερευνά τις πολλαπλές ταυτότητες/ετερότητες που αναδύονται εντός της ραγδαία μετασχηματιζόμενης ευρωπαϊκής επικράτειας και θέτει το ερώτημα αν έχει νόημα να μιλάμε για μία ενιαία ευρωπαϊκή ταυτότητα. Διερευνά ταυτόχρονα τη συνήθη διαδικασία συγκρότησης ταυτοτήτων κατά την οποία ο αυτοπροσδιορισμός συνεπάγεται τον προσδιορισμό και τον έλεγχο του Άλλου -ακόμα και αν ο Άλλος είναι ο σκοτεινός εαυτός. Μια διαδικασία στην οποία συμμετέχει και η φωτογραφία εκμεταλλευόμενη τον εγγενώς αντικειμενοποιητικό χαρακτήρα του μέσου.
Η έκθεση δημιουργεί ένα καλειδοσκοπικό πορτρέτο της Ευρώπης, φέρνοντας στο προσκήνιο τη συνύπαρξη των πιο ετερόκλητων όψεων που διαχρονικά την απαρτίζουν. Όψεων που επιχειρείται να συγχωνεύονται ή/και να εξοβελίζονται για την κατασκευή ενός συμπαγούς προσώπου. Η θεσμική έκφραση της απόπειρας αυτής, από τη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης το 1973 μέχρι σήμερα, φαίνεται να παραμερίζει συστηματικά το ότι οι ταυτότητες είναι συγκειμενικές κατηγορίες που ο σχηματισμός τους καθορίζεται σε σημαντικό βαθμό από κοινωνικές σχέσεις και πρακτικές και όχι αφηρημένες έννοιες που επιβάλλονται με θεσμικές αποφάσεις. Και φαίνεται να ματαιώνεται η απόπειρα αυτή από την ίδια την ιστορία της Ευρώπης με τους εγγεγραμμένους πολεμικούς ανταγωνισμούς, τις ταξικές διαιρέσεις, την αντιπαράθεση οικονομικών συμφερόντων. Μια ιστορία σχηματισμένη πάνω στη σχέση μεταξύ πολιτισμών, θρησκειών, γλωσσών, φυλών, λαών. Μια ιστορία που χτίζεται διαρκώς με τον ορθό λόγο και με τον μύθο.
Τα έργα της έκθεσης, ως θραύσματα που συνδέονται αδιόρατα μέσω μιας ελλειπτικής αφήγησης, ιχνηλατούν μια γη που είναι κόμβος συνάντησης, εξορία, αξιοθέατο, εργοτάξιο ή καταφύγιο˙ μια πανταχού παρούσα αγορά, μια αλληλοδιαδοχή παρουσίας-απουσίας˙ ένα έδαφος ανάπτυξης ετεροτοπικών χώρων όπου ο “κανονικός” τόπος και χρόνος διαρρηγνύονται. Ένα παλίμψηστο όπου όλα ταλαντεύονται ανάμεσα στο οικείο και το ανοίκειο. Ένας τόπος στον οποίο η μνήμη –με όλες τις έλλογες και συναισθηματικές διαστάσεις της- πάντα αποτελούσε εργαλείο συγκρότησης συλλογικών ταυτοτήτων. Ένα πεδίο όπου το μνημείο αποτελεί εργαλείο εδαφικοποίησής τους. Εικόνες ενός «κόσμου κυριαρχίας στον οποίο το όριο του θανάτου δεν υφίσταται. Ο θάνατος είναι παρών εντός του, η παρουσία του ορίζει τον κόσμο της βίας» [G. Bataille]. Οπτικές σημειώσεις για μια Ευρώπη που εξελίσσεται σε μηχανισμό που αποκλείει, εκτοπίζει, ταξινομεί, επιβάλλεται εκτός του γεωγραφικού της χώρου και ελέγχει μέσω σχέσεων τόσο υλικών όσο και αόρατων. Εικόνες που βουτούν μέσα στην πολυπλοκότητα μιας διαρκούς κατάστασης έκτακτης ανάγκης που προβάλλει ως το κατεξοχήν πεδίο άσκησης της νεωτερικής εξουσίας. Εικόνες που λειτουργούν ως σχόλια τόσο πάνω στη σύγχρονη κοινωνική εμπειρία όσο και στους τρόπους αναπαράστασής της.
Η έκθεση Critical Archives III: Identities προτείνει ένα εναλλακτικό πολυκειμενικό διενέργημα, στο οποίο συμβάλλουν τα ίδια τα έργα και η κειμενική τους πλαισίωση, η διαδρομή τους μέσα στο χρόνο, οι καλλιτέχνες, ο λόγος τους και ο λόγος των φωτογραφιζόμενων, η «γυμνή» παρουσίαση των φωτογραφιών χωρίς κάδρο, τα ποικίλα εκφραστικά μέσα, η συσχέτιση της εικόνας με το βιβλίο ως πλαίσιο παρατήρησής της, όλα συστατικά στοιχεία ενός νέου ενιαίου έργου, υπό το πρίσμα ενός συλλογικού καλλιτεχνικού πειράματος. Ενός πειράματος που επιχειρεί να θέσει υπό αμφισβήτηση τις διεργασίες σχηματισμού ταυτοτήτων δια του αποκλεισμού και την αυστηρά εδαφοκεντρική τους αγκύρωση και αναζητά τον τόπο συγκρότησής τους στη συσσωρευμένη προσωπική και συλλογική εμπειρία και στις βιωμένες κοινωνικές σχέσεις.
Δημήτρης Κεχρής, Ελένη Παγκαλιά
